Generatieve AI duikt overal om eens heen op. En dat biedt kansen, maar heeft ook beperkingen. Gastcolumniste Silvia Bunt, freelance adviseur/onderzoeker en tekstschrijver, dook in de mogelijkheden van AI voor taalcoaches.
De rijstebrijberg is de mythische berg waar je doorheen moet eten om in Luilekkerland te komen. Zo werkt het met de Nederlandse taal leren ook. Deze mooie metafoor gebruikt Hans Bakhuizen, vrijwillig taalcoach bij Taal Doet Meer, bij de start van een nieuw jaar met zijn (inmiddels vergevorderde) taalgroep. Hij laat zijn hoger opgeleide taalcursisten dan luisteren naar dit sprookje.
Misschien is de rijstebrijberg naar Luilekkerland ook een geschikte metafoor voor taalvrijwilligers die steeds meer horen over artificiële intelligentie (AI), maar er tegenop zien om dit eens uit te proberen.
Hans gebruikt generatieve AI al vrij lang bij zijn taalcoaching en is hier zeer enthousiast over. Een enorm voordeel vindt hij dat hij daardoor de materialen veel beter kan toespitsen op de interesses van zijn cursisten. Bij het oefenen met begrijpend lezen mogen zij bijvoorbeeld zelf onderwerpen aandragen voor teksten.
“Over elk onderwerp kun je immers aan generatieve AI, zoals ChatGPT, vragen een tekst te schrijven, waarbij je instructies kunt meegeven over zowel de moeilijkheidsgraad qua taalgebruik als de lengte van het artikel. Dat heb ik ook gedaan met de tekst over de rijstebrijberg en luilekkerland. Met behulp van ChatGPT maak ik goed bruikbare teksten en dat bespaart me enorm veel tijd in het zelf zoeken naar geschikte teksten.”
“De suggesties van cursisten leveren in praktijk een grote variëteit aan onderwerpen op: van ‘hoe werkt het puberbrein’, ‘wat kun je doen aan een winterdip’ tot een tekst over ultrabewerkt voedsel. Het kiezen van thema’s voor teksten die aansluiten bij de interesses, die actueel zijn en liefst ook een beetje controversieel. Ja, dat vind ik erg leuk. Want dat geeft levendige discussies. Ze moeten hun mening goed onder woorden leren brengen. Dat is immers het doel van de taalcoaching.”
“Een leuk voorbeeld is de vraag: is er buitenaards leven in het heelal? Nou, dat gaf een hele interessante discussie. Want niemand kon claimen dat hij daar gelijk in heeft. Je kunt ChatGPT ook goed gebruiken om vragen te genereren. Dat kan bijvoorbeeld nuttig zijn als je cursisten vragen wil laten beantwoorden over teksten in het kader van begrijpend lezen.”
Terug naar mijn eigen bevindingen. ChatGPT heeft ook bijzondere kanten, zo is mijn ervaring als onderzoeker/adviseur. Soms staan er dingen in door ChatGPT gegenereerde teksten die feitelijk niet kloppen en dus gecorrigeerd moeten worden.
Mijn eigen interesse en gebruik van AI is pas ontstaan toen ik ontdekte dat er een andere interessante AI-app is: Perplexity. Dit is een (gratis) AI- antwoordenmachine aan wie je elke vraag kunt stellen. Fijn is dat de bronvermelding bij de antwoorden staat, dus je kunt de antwoorden checken en kijken of je de gebruikte bron voldoende degelijk vindt. Sindsdien is AI mijn ‘research partner’. AI heeft mij geholpen met het opstellen van de interviewvragen voor Hans en met het omzetten van mijn gesprek met Hans van audio naar tekst.
Generatieve AI is absoluut geen vervanging voor taalvrijwilligers, maar slechts een extra hulpmiddel. Maar zou AI dan wel mijn rol als columnist kunnen overnemen? Ik heb Perplexity gevraagd een korte en motiverende column te schrijven over de waarde van de inzet van AI voor taalvrijwilligers die kinderen helpen met het (beter) leren van de Nederlandse taal. Beoordeel hieronder zelf het resultaat!
AI als extra paar handen voor taalvrijwilligers
Wie kinderen helpt bij het leren van de Nederlandse taal, weet hoeveel kleine stapjes het kost: een nieuw woord inoefenen, een zin begrijpen, een spel uitleggen. Iedere glimlach wanneer een kind ineens iets zelf kan zeggen, maakt het werk de moeite waard. Toch kan het soms veel tijd en voorbereiding vragen om die momenten mogelijk te maken.
Daarom is het zo waardevol dat taalvrijwilligers steeds meer steun kunnen krijgen van AI. Denk aan een app die meteen passende voorbeeldzinnen bedenkt, een tool die een speels werkblad maakt, of een programma dat plaatjes vindt om moeilijke woorden begrijpelijk te maken. AI neemt nooit de warme rol van de vrijwilliger over – de bemoedigende blik, het geduldige luisteren, de grap tussendoor – maar het kan wel werk uit handen nemen.
Zo kan een vrijwilliger meer energie steken in het echte contact met het kind. Want taal leer je niet uit een scherm, maar door samen te praten, te lachen en fouten te durven maken. AI is in dat proces geen vervanger, maar een stille partner: altijd klaar om ideeën aan te dragen of materiaal te laten zien. Uiteindelijk is het de vrijwilliger die kinderen vertrouwen en plezier geeft in hun nieuwe taal.
Voor beginners:
AI punt – Hoe gebruik je ChatGPT?
Seniorenweb – Wat is ChatGPT?
Bibliotheek Utrecht – Workshop Digitaal
Voor gevorderden:
Divosa – AI helpt inburgeraars vooruit maar taal leren blijft mensenwerk
BLCC – Hoe AI tools schrijfvaardigheid kunnen ondersteunen
IPON – 5 leuke AI lesideeën om direct te gebruiken
Frankwatching – Wat is Perplexity?
* Deze column is geschreven door Silvia Bunt, freelance adviseur/onderzoeker en tekstschrijver.
Voor taalcoaches die AI willen gaan inzetten bij de voorbereiding van hun taalcoaching, hebben we richtlijnen voor het gebruik van generatieve AI binnen Taal Doet Meer opgesteld. Hierin staan do’s en dont’s, enkele belangrijke overwegingen en tips om het maximale uit de tools te halen. Voel je vooral tot niets verplicht: AI kan een hulpmiddel zijn, maar is zeker geen noodzaak om je cursisten verder te helpen. Kies vooral een methode die bij jou als taalcoach past.
