Woordenschat kun je achter een tafel in de klas vergroten, maar ook door woorden te erváren. Theater is (inter)actief en biedt taal aan binnen een context. Dat zijn belangrijke principes in krachtig taalonderwijs*. Op een aantal basisscholen in Nederland zetten theaterdocenten daarom dramalessen in als extra middel voor taalontwikkeling, aanvullend op de reguliere taalles.
Een fysieke ervaring kan leerlingen helpen om taal sneller op te pikken. Je laat bijvoorbeeld heel makkelijk op toneel het verschil zien tussen: ‘Samen’ iets doen of ‘alleen’ iets doen.
Eén van de stichtingen die al langer met dit thema bezig is, is Stichting Theater & Taal, opgericht door theaterdocenten Hanneke Stark en Margriet Brosens. Zij geven theater- en taallessen op nieuwkomersscholen. Daarnaast ook op reguliere basisscholen en speciaal onderwijs.
“ Een fysieke ervaring kan helpen om taal sneller op te pikken ”
Stichting Theater & Taal: “We bieden via onze dramalessen geregeld woorden aan die de kinderen nog nooit gehoord hebben. Dan ben je heel actief bezig om samen met kinderen de betekenis van taal te onderzoeken, in plaats van dat jij de betekenis aan het uitleggen bent. We zien dat kinderen vaak heel inventief zijn met taal. Het is voor hen heel fijn dat het tijdens theater en taal niet gaat om goed of fout, maar juist om het onderzoek naar taal.”
Stichting Theater & Taal laat hun theaterlessen aansluiten bij andere lessen op school. Vaak sluiten ze aan op de taalmethode, maar hun lessen kunnen ook aansluiten op wereldoriëntatie, jeugdliteratuur, of een thema of project waar een school mee bezig is.
Met het project ’Theater in 33 talen’ heeft Stichting Theater & Taal recent samen met een basisschool in Gent (Dokata) onderzocht hoe ze de integratie tussen de theater- en de taalles konden verbeteren. Deze samenwerking kwam tot stand met het Fonds voor Cultuurparticipatie. Leerkrachten van deze basisschool deden actief mee aan de theaterlessen en Hanneke en Margriet observeerden bij de taallessen. Het viel de leerkrachten op dat de leerlingen met veel enthousiasme speelden in de theaterles.
Een leerkracht van een groep meertalige kinderen gaf aan: “Ik zag dat de kinderen vanuit hun fantasie creëren en een verhaal tijdens theater konden laten zien waar ze nog niet de woordenschat voor hadden. Dat werkt goed voor het welbevinden en de zelfredzaamheid van mijn leerlingen en vormt een aanknopingspunt om nieuwe woorden te ontdekken. We hadden ook verwondering over kinderen die hier in uitblinken. Kinderen die op andere momenten eerder teruggetrokken zijn.”
Dit herkent Stichting Theater & Taal ook op andere scholen waar zij actief zijn. Juist bij kinderen die nog weinig Nederlands spreken, kun je via theater toch communiceren met elkaar. Want lichaamstaal is ook taal en vaak voor iedereen te begrijpen.” Bij de korte scène die kinderen vaak aan het eind van een les mogen laten zien aan de andere kinderen, mogen kinderen ook zonder woorden (via stil spel) iets spelen of hun eigen thuistaal gebruiken. “Doordat we al die opties aanbieden, durven de meeste leerlingen aan het eind van een les een kort verhaal te presenteren”.
“ Met kinderen die nog weinig Nederlands spreken kun je via theater toch communiceren ”
Als een school geen theaterdocent kan of wil inschakelen, dan kunnen leerkrachten ook zelf aan de slag gaan met taal en theater. Erik van Duijvenbode en Nataschenka le Clercq ontwikkelden in opdracht van Mooi Werk een werkwijze die leerkrachten handvatten biedt om zelf theater te koppelen aan het woordenschat-onderwijs. Deze methodiek is al een tijd geleden ontwikkeld op IBS Ababil, een Islamitische basisschool in Schiedam en voor iedereen te bekijken.
Er is relatief veel onderzoek gedaan naar de invloed van dramalessen op de taalontwikkeling van kinderen. OECD-onderzoekers benoemen, voornamelijk op basis van een eerdere meta-analyse van Podlozny (2000), een positief causaal verband tussen drama en de ontwikkeling van spreek- en luistervaardigheid en schrijf- en leesvaardigheid.**
Ook voor volwassenen die een nieuwe taal leren kan theater als middel worden ingezet. In een project in Antwerpen ‘Repeteren Om te Leren’ zijn ‘klassieke’ lesmethoden van de centra voor basiseducatie afgewisseld met door theater geïnspireerde spelmethodieken die inzetten op houding, ritme, klank, improvisatie en het oefenen van concrete situaties. Via deze meer actieve manier van leren wil men cursisten motiveren en de remmingen om te spreken in een taal die men nog niet goed kent wegnemen. Het bleek belangrijk dat theaterdocenten de NT2-leerstof vertalen naar de theatervloer en dat een NT2-docent het theatergedeelte ook mede ondersteunt.
De inzichten uit deze methode zijn hier (PDF) te vinden. Theaterdocente Mia Grijp legt in deze publicatie uit dat bij veel mensen hun hoofd na een uur ‘gewone’ taalles gewoon vol zit en dan haken ze mentaal af. “Hier gaat het ook over houding, klank, ritmiek, expressie en plezier met die taal.”
Het positieve effect blijkt niet bij iedereen even groot te zijn. Sommige cursisten leven helemaal op tijdens het spelen, ze komen uit hun schulp en lijken spelend veel beter te leren, bij anderen is de transformatie minder groot.
Ik denk persoonlijk dat ook voor kinderen geldt dat hun hoofd vaak snel vol zit. En dat de lichamelijke en creatieve vorm die dramalessen bieden voor het bezig zijn met taal, een welkome aanvulling is op de reguliere taallessen. Dit geldt naar mijn idee extra voor kinderen die moeite hebben met lang stil zitten of met leren op de conventionele manier. Bovendien kent het inzetten van dramalessen ook andere voordelen. Het maakt de wereld van kinderen groter en stimuleert creativiteit en zelfontplooiing. In een fictieve situatie durven kinderen meer uit te proberen en leren ze bovendien omgaan met reacties van anderen. De taal van theater is leerzaam voor iedereen.
*Zie Schiepers, M. e.a. (2020). Volop taal. Didactiek Nederlands voor de lagere school. Gent, OWL Press.
** Bosch, K., & Dieleman, C. (2018). Leereffecten van drama: de onterecht ondergeschikte rol van theatereducatie. Cultuur+Educatie, 17(49), 77–95.
Deze column is geschreven door Silvia Bunt.
Breng hem over als taalvrijwilliger! Door een ander te helpen met het keren van het Nederlands, werk je mee aan het zelfvertrouwen, de toekomstkansen en positie van taalleerders in de Utrechtse samenleving. Word ook vrijwilliger bij Taal Doet meer! Voor meer info, check onze vacatures.
