De Nederlandse taal bestaat uit ontzettend veel spreekwoorden en gezegdes. Wanneer je van oorsprong Nederlandstalig bent, zijn de meeste uitdrukkingen je waarschijnlijk wel bekend. Maar: leer je Nederlands als tweede taal, dan kan het nogal lastig zijn om bepaalde gezegdes direct te begrijpen.
Krijg je bijvoorbeeld “Joost mag het weten” als antwoord op je vraag? Dan heb je als taalleerder waarschijnlijk géén idee waar het over gaat. Zo zijn er nog veel meer typische Nederlandse uitspraken die niet in een andere taal voorkomen.
Voordat we de spreekwoorden induiken: is het Nederlands eigenlijk een moeilijke taal om te leren? Het antwoord daarop is niet voor iedereen hetzelfde. Het Nederlands valt samen met het Engels, Zweeds, Duits en Deens onder de Germaanse talen. Wil iemand wiens moedertaal een van de bovenstaande talen is Nederlands leren dan zal het voor hem of haar gemakkelijker zijn dan voor iemand die geen Germaanse taal spreekt.
Daarnaast zijn er sowieso een paar moeilijkheden in de Nederlandse taal. Het is bijvoorbeeld niet heel eenvoudig om lidwoorden uit elkaar te houden en te gebruiken. Of om de woordvolgorde correct uit te spreken. Hulp inschakelen van een professioneel vertaalbureau,een cursus en véél oefenen met Nederlandstaligen, kunnen hierbij helpen.
Als er iets is waar Nederlanders bekend om staan dan is het wel het feit dat we gierig zijn. Eerlijk is eerlijk: we letten graag op onze centen. Dat is inmiddels wereldwijd bekend. Je hebt de uitspraak ‘kijken, kijken, niet kopen’ vast wel eens gehoord. Hoewel de uitspraak oorspronkelijk gewoon Nederlands is, wordt het veelvuldig gebruikt door verkooplui in het buitenland. Zij zeggen het tegen Nederlandse toeristen die vooral veel kijken bij spullen en souvenirs, maar weinig geld uitgeven.
Een andere uitspraak waar vrijwel alle Nederlanders wel eens van gehoord hebben, is: “Joost mag het weten”. Er zijn verschillende theorieën over deze uitspraak. De naam Joost is inmiddels een naam die veel voorkomt in ons land, maar dat is niet wie of wat er bedoeld wordt met de naam. De naam Joost is een synoniem voor de duivel en naar alle waarschijnlijkheid afkomstig van het Javaanse woord ‘dejos’, ook wel ‘joos’ genoemd. Dit betekent Chinese god. De Nederlanders die op Java waren zagen deze goden als iets slechts; vandaar de verwijzing naar de duivel. Tegenwoordig gebruiken we de uitspraak wanneer er een vraag gesteld wordt en je geen idee hebt wie of wat het antwoord weet.
Wil jij altijd alles weten? En sta je met je neus vooraan wanneer er iets gebeurt? Dan ben je misschien wel eens een ‘nieuwsgierig aagje’ genoemd. Deze uitspraak is typisch Nederlands en is afkomstig uit de zeventiende eeuw. Toentertijd was er een kluchtspel genaamd Kluchtigh Avontuurtje van ’t Nieuwgierigh Aeghje van Enckhuysen van A. Bogaert. Je raadt het al: in dit toneelstuk speelde de hoofdrolspeelster Aagje de rol van een hele nieuwsgierige vrouw. Dat stuk werd zo’n succes dat het in de achttiende eeuw werd herschreven. Daarna werd de uitspraak spreekwoordelijk gebruikt voor een nieuwsgierig persoon; iets dat we nog steeds doen.
Hebben we het over Nederland dan hebben we het, met name volgens toeristen, over kaas, molens, tulpen en natuurlijk klompen. Klompen zijn onlosmakelijk verbonden met de geschiedenis van Nederland. Hoewel er vast nog wel buitenlandse toeristen zijn die denken dat we in Nederland allemaal op klompen lopen, wordt dit houten schoeisel vaak alleen nog maar gebruikt op de boerderij (met hier en daar natuurlijk uitzonderingen). We gebruiken het woord ‘klomp’ nog wel in verschillende uitspraken, zoals “nu breekt mijn klomp”. Deze uitspraak doe je wanneer er iets gebeurt wat je totaal niet verwacht. Het is niet bekend waar de uitspraak precies vandaan komt, wel dat het al in 1913 in de krant werd gebruikt.
Tot slot een uitdrukking met een Spaans tintje, namelijk: “het Spaans benauwd krijgen”. Deze uitdrukking is afkomstig uit de 80-jarige oorlog tussen Spanje en de Nederlanden, onder leiding van Willem van Oranje. De Spanjaarden die onder koning Filips II vochten, werden opgejaagd door het leger van Willem van Oranje. Dat zorgde ervoor dat ze het ‘Spaans benauwd’ kregen. Sindsdien heeft de uitdrukking niets meer met oorlog te maken, maar nog wel met bezorgdheid. Je zegt het wanneer je erg bezorgd bent over iemand of een bepaalde situatie. In zo’n geval krijg je het ineens Spaans benauwd.
* Dit gastartikel werd geschreven door Paulien Koers van vertaalbureau Perfect
Breng hem over als taalvrijwilliger! Door een ander te helpen met het keren van het Nederlands, werk je mee aan het zelfvertrouwen, de toekomstkansen en positie van taalleerders in de Utrechtse samenleving. Word ook vrijwilliger bij Taal Doet meer! Voor meer info, check onze vacatures.
